امشب شکر گزارم . انصافا هم جای این نوشته مدتهاست که خالی بود .از ناله بیزارم و می بینم بیشتر نوشته هام پر از شکایت و ناله است , بگذریم .
شکر گذارم برای پدر و مادرم . نه اینکه فکر کنید فرشته اند . از هر کی که با تقدس نمایی والدین سعی در جلب توجه دارد بیزارم . پدر و مادر من دو تا آدم هستند که اتفاقا از نظر اخلاقی شباهتهایی به من هم دارند , عاشق هم شدند که مثل من که زمانی عاشق شدم , ازدواج کردند که قسمت من نشد و مثل همه اطرافیان بعد از چند وقت بچه دار شدند و ما - من و خواهرم - را بزرگ کردند . اتفاقا خیلی اشتباه هم در تربیت ما داشتند , خیلی از اصول ساده فرزندداری را رعایت نکردند , نمونه اش دو تا فرزند را بجای خواهر , رقیب خونی هم بار آوردند . الگوهای ساده رفتار در اجتماع را یاد ما نداند, تا حدی در احساسات خودشون غرق بودن که مثلا افسردگی من و خلقی بودن خواهر را تا سالها ندیدند . اما دیکته ننوشته است که غلط ندارد . گفتم که فرشته نیستند , خطا داشتند ولی نه به عمد .
شاکرم از پدر و مادری که فرق تعصب را با جهل می فهمیدند . از اینکه خانه اینقدر امن بود که در هیچ سنی گول زندگی بهتر را با غریبه نخوردیم . شاکرم که اگر هم گول می خوردیم باز هم سرشکسته بر می گشتیم , که می دانستیم اینقدر بخشنده هستند که اشتباه ما را همان که هست ببینند اشتباه , نه فاجعه بشری - و شاکرم هم هستم که هیچوقت اصولا گول نخوردیم - از پدر که دستاش چندین لایه پینه بسته و همیشه نان زحمتمش را پای سفره آورده شاکرم . از مادر شاکرم که اینقدر قانع بود و قناعت را یادمان داد که تا این سن حسرت زندگی احدی را نخوردیم . بابت همه کتابهایی که پدر قبل از خواب می خواند شاکرم . بابت مادرم که گرچه کار بیرون نداشت ولی وقت نیاز بلد بود , شهرداری و شورای حل اختلاف و پلیس برود و حقمان را بگیرد . از بابت همه ماشالله گفتن های مادرم وقتی صبح از خواب بیدار می شوم و من را می بیند شاکرم .شاکرم از پدر که حتی با طعنه هم که شده ما را کتاب خوان کرد , از اینکه با سر بالا اجازه داد من هم در کارگاهش کنار کارگرانی که همه مرد بودند کار کنم .
از طبع بلند و نگاه انسانی پدر و مادر شاکرم . شاکرم از صرفجویی های مادر و ماه به ماه کمکش به خانواده هایی که بضاعت کمتری داشتند .
بیشتر از همه برای نگاهشان به ما به چشم فرزندانشان- نه نوعی دارایی , نه برآورنده های آرزوهای بر آب شده خودشان , نه وسیله ای که به درد روزهای پیری می خورد یا وظیفه سر بلند کردن آنها در فامیل را دارند و نه ادامه دهنده نامشان - شاکر هستم .
شاکرم که هنوز در این سن من را هنوز فرزند خود می دانند بدون توقع و چشم داشت .شاکرم که گرچه انتخابهای گهگاه غلط ما را به واسطه تجربه می دیدند اما هیچ وقت خانه را قفسی نکردند که درش بی تجربه اشتباه بزرگ شویم و همیشه بعد از اشتباه هر دو می دانستیم که خانه امن و پدر و مادر بخشنده اند .
شاکرم که برای همین ها بود که هیچوقت در زندگی اشتباهات فاحش و خانه برانداز نکردیم نه برای اینکه عاقل بودیم برای اینکه پدر و مادر هر چه در توانشان بود کردند که عاقلانه تصمیم بگیریم .
شاید بیشتر از همه شاکرم که نهایت تلاش را کردند که ما را نه به /برای حرف مردم , بلکه برای خوشبختی خودمان بزرگمان کردند .
اگر راه خطا نرفتیم , اگر پاک و با ادب بودیم و استقلال فکری داشتیم و چشممان همیشه سیر بود برای تربیت پدر و مادری بود که اگر چه فرشته نیستند ولی هر آنچه در توانشان بود انجام دادند که بهترینها را برای خودمان و نه خودشان انجام دهند .
چند وقت پیش یک نوشته ای به اسم " عیدی که عید نیست "نوشتم . آن شب مثل امشب حالم بد بود . آنشب پر بودم از تنفر از مردم - یک گروه خاصی - شاید هم مردم به طور کلی . امشب این تنفر پیکانش به سمت خودم نشانه رفته. یا چیزی که نماینده اش هستم . یک زن مجردِ بیکار چهل ساله .
مجردی و زن بودن کنار هم خیلی بار معنایی دارند. این موضوع شاید برای خانوما روشن تر باشد . چون دختر مجرد هم داریم - من یک زمانی بودم - که حدود سنیش را با دقت نمی دانم ولی از هجده - یا هیجده یا هیژده , نمی دونم کدوم یکی - شروع می شودو شاید تا سی سال ادامه پیدا کند . در این فاصله مجرد بودن در خودش هم یک رمز و رازی دارد هم لوندی - لغت بهتری بیادم نیومد - رمز و رازش در اینکه پشت این تجرد پر از سوالهای مختلفه : شاید فکر تحصیله , کار خوب داره وقت انتخاب نداره , شاید با یکی دوسته و قراره ازدواج گذاشتن , شاید شخص مورد نظرش - بقول امروزیها کِیس مورد نظرش رو پیدا نکرده- , شاید یکی رو می خواد و خانواده اش مخالفن و الی آخر .
لوندیش به خواستنی بودن دختردر این سنها برمی گرده . در هیچ فامیلی نیست که هنگام انتخاب زن زندگی برای یکی از پسرها ,دختری با این مشخصات نباشد . اینطوری بدون در نظر گرفتن وجنات و سکنات دختر مورد نظر به نوعی خواستنی می شه . اصولا وقتی صحبت دختری در سن بیست یک و بیست و دو در جمعی مطرح می شود افکار ناخودآگاه تصویری از دختری زیبا و جوان و خواستنی را به تصویر می کشند , این البته جنبه روانشناختی دارد , چون این سنها بهترین وقت برای بچه دار شدن محسوب می شود و مادرهای پسر دار و آقایون - به امید خدا مجرد - ناخوآگاه به سمت یکی از اولین کارکردهایی که ما با حیوانات شریکیم می رود یعنی تولید مثل و ایجاد اطمینان از ادامه بقای خود در شکل بچه ها .
سی سالگی یکی از جذابترین سنهای دخترها و زنهاست . درست قدم گذاشتن روی مرز میان دختر و زن . یکی از ابزاریترین نگاهها به زن سی ساله این است که حکم میوه کاملا رسیده را دارد . که یک عمر را صرف جذاب شدن و لوندی کرده - حتی اگر در واقعیت اصلا اینطور نباشه - سی سالگی یعنی بلوغ زیبایی های دخترانه با چاشنی جذابیت غیر قابل انکار زنانه . شاید برای همین است که همگی حداقل اسم کتاب " زن سی ساله " را شنیده ایم , اگر چه بیشتر ما - از جمله خود من - اصل کتاب را نخوانده ایم . سی سالگی امید باروری در کنار زندگی پر از جذابیت های زنانه و خلاصی از بی دست و پایی های بیست سالها را می دهد . و سوال هوس برانگیز دختر یا زن ؟
اما در چهل سالگی . در چهل سالگی باید مدتها قبل تکلیف تجدرت معلوم می شد . خیلی وقت پیش بچه ای - یا چند تا - به نشانه طبیعت زاینده ات ,تحویل شوهر و جامعه می دادی .چرا ؟ چون این چیزی است که از تو طلب می شود - این را بهتر از همه می دانم - دیگر امید ادامه بقا در تو نیست - یا اگر هم هست خیلی کم و برای بسیاری به امتحانش نمی ارزد - تمامی لوندی و جذابیتی که زنان را گاهی تا سی پنج سالگی هم خواستنی می کند بیشتر به ادا و عشوه جلوی آینه می ماند , خریداری ندارد جز خودت . چون تمامی کارکردت را به عنوان یک زن ازدست داده ای : زن بدون بچه یا بدون آرزوی بچه مثل حوضچه کوچکی است که در تابستان جای قرار دادن پاها هم در آن نیست . و من بهتر از همه می دانم که چه نگاه خشن و بی انصافی ست ولی واقعیت دارد .
و اما کار , حالا زن نه آدمی را در نظر بگیرید که در این سالها به هر در و دیواری کوفته و اتفاقاً سالها هم کارمند یا کارگر یا به نوعی عضوی فعال در اجتماع بوده و حالا به دلایلی - نکته این است که این دلایل برای احدی مهم نیست - بیکار شده و فرض هم کنید که از بد روزگار نه رابطی در اداره یا کارگاهی دارد نه طبیعتی که در اصطلاح جامعه ما بهش گرگ می گویند و کنار همه اینها فرض کنید که هنگام تربیت فرد مورد نظر , بیکاری جزو هفت گناه کبیره در ذهنش مرتب تکرار شده است .همه اینها را جمع کنید و به من می رسید که با داشتن بعضی مدارک و توانایی ها و سابقه ها و البته زیبایی که هنوز کف زمان آن را نشسته در اتاقی آبی نفتی محصور شده.
و حق بدهید که در این شب عید روزه داران رمضان منکه یک بار هم روزه نگرفته ام , حسی بین غم و از خود بیزاری داشته باشم - لازم به ذکر است که همین امروز به خاطر سنم از کار فروشندگی هم منع شدم , بماند - .
به گذشته فکر می کنم و دلایلی که من را به امروز کشاند و در بخش کوچکی از مغزم که منطق حکم می کند می دانم که آینده - اگر نخواهم - اینطور نخواهد ماند , ولی امشب خودم را به غم سپرده ام که خودمانی و آشناست و مانند بقیه بیخبر من را ترک نمی کند .
پیوست : همسایه ای داریم که آقایی مجرد است با صورتی ساده و روشن - نمی دانم چطور تصویرش کنم - ولی هر بار که دیدنش مثل خواندن یک شعر خوب یا شنیدن یک آهنگ دوستاشتنی قدیمی است , قضیه علاقمندی یا غیره نیست ولی جایی در ناخودآگاهم وقتی می بینمش یاد اتفاقهای خوب بچگی می افتم , دیروز دیدمش و ای کاش امروز هم .
پیوست دوم : این پیوست را باید اول نوشته می گذاشتم و همه را خبر دار می کردم که نوشته زیر پر از ناله است .